Ο Άγιος Οίκος ούτος" θεμελιώθηκε το 1824 από τα χέρια της φτώχειας και της προσφυγιάς, τους κατατρεγμένους Χιώτες, Ψαριανούς κ.α., που κυνηγημένοι από του Τούρκου του αιμοχαρή το γιαταγάνι ήλθαν εδώ, σ` αυτή την ήρεμη και φιλόξενη γη, για να προστατέψουν τη ζωή και την οικογένειά τους.
Οι δυστυχισμένοι και άμοιροι Έλληνες του `21 πήραν και έφεραν εδώ, πάνω στους ώμους της αδάμαστης ελληνικής τους ψυχής, το σεπτό φορτίο των "εφεστίων θεών" που το έσωσαν από τις φλόγες του ολέθρου και από τα ερείπια της πυρπολημένης τους πατρίδας. Και ύψωσαν γρήγορα και αποφασιστικά τον όμορφο αυτό Ναό του Σωτήρος Χριστού, σύμβολο της σωτηρίας τους.
Εδώ, μέσα στο νέο καλλίμορφο Ναό, βρήκαν ανάπαυση κειμήλια ιερά που με κίνδυνο ζωής διασώθηκαν από τη μανία της φωτιάς, μα και από τη σίγουρη βεβήλωση που χέρια εχθρικά και αλλόθρησκα θα προξενούσαν. Εδώ μεταφέρθηκε και στήθηκε η θλιμμένη καμπάνα των καμένων Ψαρών για να λαλεί πρωί και βράδυ το λυπητερό τραγούδι της, θυμίζοντας στους ανθρώπους της νέας πόλης πως και για την πάσχουσα πατρίδα τους θα πρέπει να δεηθούν.
Εδώ ακούστηκαν για πρώτη φορά οι φωτισμένοι λόγοι των δασκάλων του Γένους, του Γαζή, του Κωνσταντά, του Βάμβα.
Εδώ αντήχησε και καταγράφηκε για πρώτη φορά το όνομα "Ερμούπολης" που ο Λουκάς Ράλλης, και οι κάτοικοι έδωσαν στην πόλη που με τα ίδια τους τα χέρια έχτισαν.
Και η Ερμούπολης αναπτύχθηκε, οργανώθηκε, τελειοποιήθηκε και μαζί της στολίστηκε πλούσια και η Εκκλησιά της. Εικόνες και κορνίζες περίτεχνες, ασημένια κανδήλια, εξαπτέρυγα, δισκοπότηρα, και Ευαγγέλια αργυρεπίχρυσα, όλα ευλαβικά αφιερώματα των διαφόρων συντεχνιών του νησιού, μα και πολλών ευσεβών δωρητών που η "αφειδώλευτος χειρ" τους διέθεσε.
Κοντολογίς, η Μεταμόρφωσης "είναι χτισμένη με τα πολύτιμα υλικά της γεροντικής ευλάβειας, του μητρικού πόνου και των παρθενικών ονείρων της περασμένης εποχής. Είναι θεμελιωμένη μα τα βάρη της εθνικής αγωνίας του ηρωικού 21` " ...
Μπροστά στο μεγαλόπρεπο, περίτεχνο και χρυσοσκάλιστο τέμπλο της ψάλθηκαν τα νικητήρια των ιερών αγώνων της Φυλής μας.
Μπροστά στο νάρθηκα της θυμιατίστηκαν και προπέμφθηκαν για τα φωτοπάλατα του Ουρανού οι νεκροί της περασμένης γενιάς. Ο Ανθιμος Γαζής, ο δάσκαλος του Γένους είναι θαμμένος εδώ μέσα.
Στα μαμαρόχτιστα κελλιά της, που είναι χτισμένα γύρω, γλύκανε κάποτε ο πόνος της αρρώστιας σ` ένα πρόχειρο νοσοκομείο ή βρήκαν ζεστασιά ξένοι και άστεγοι δεινοπαθούντες.
Η ευρύχωρη αυλή της είναι στρωμένη με μικρά ομοιόμορφα βότσαλα (άσπρα-μαύρα) των νησιώτικων ακρογιαλιών μας που στο σύνολο τους αποτελούν περίτεχνα ψηφιδωτά με ωραία σχέδια, μοναδικά στο νησί της Σύρου.